Grand Design Challenge Pilootproject:
Scholen ontworpen voor diversiteit
1
Wat is het?
Octopus, een nieuwe sociale onderneming, is bezig met het opzetten van de eerste Grand Design Challenge (GDC), Scholen ontworpen voor diversiteit. Grand Design Challenges zijn ontwerpprojecten voor studententeams in het hoger onderwijs die grote maatschappelijke uitdagingen aanpakken. Als resultaat van het GDC-pilootproject ontvangt elke ‘pilootschool’ een ontwerp dat ze direct kunnen gebruiken. Om te bepalen welke basis- en/of middelbare ‘pilootscholen’ betrokken worden, is Octopus in contact met organisaties die een sterke interesse hebben in het meer inclusief maken van Vlaamse scholen op een fysieke, tastbare manier.
Voorbeelden worden gegeven in dit Knack-artikel: "Dat is het eerste wat me opviel toen ik scholen bezocht in Finland, waar het onderwijs veel inclusiever is dan bij ons. Al het schoolmeubilair had er wielen, elk klaslokaal kon door middel van verplaatsbare wanden in twee of drie ruimtes worden verdeeld, de meeste lampen konden worden gedimd en er was duidelijk zorg besteed aan de akoestiek."
2
Wat zijn de doelen van het pilootproject?
Maatschappelijk doel
Scholen in Vlaanderen toegankelijker maken en zorgen dat ze diversiteit beter reflecteren. Dit betekent dat leerlingen met diverse noden – gerelateerd aan beperkingen, geslacht, migratieachtergrond of seksuele geaardheid – kunnen: 1) toegang krijgen tot en navigeren door het gebouw, 2) deelnemen aan alle activiteiten, en 3) zichzelf weerspiegeld zien in hun onderwijsomgeving.
Sociaal ondernemerschap
Laten zien hoe een Grand Design Challenge kan worden georganiseerd, geïmplementeerd en hoe de impact kan worden gemeten. Dit ondersteunt het opschalen van Scholen Ontworpen voor Diversiteit en het starten van toekomstige Grand Design Challenges over nieuwe onderwerpen.
Relatieopbouw
Een blijvende basis creëren qua partnerschappen. Naarmate Vlaanderen zijn scholen toegankelijker en inclusiever maakt, is het de ambitie dat Octopus wordt gezien als een sterke bondgenoot en link tussen het onderwijs en de ontwerp-, bouw- en ingenieurswereld.
3
Waarom is het belangrijk?
Uit rapporten blijkt dat in Vlaanderen – zoals het geval is in een groot deel van Europa – niet elke leerling in staat is om het schoolgebouw binnen te geraken, door het hele gebouw te navigeren, en deel te nemen aan alle activiteiten. Soms blijkt dat ook het geval te zijn voor buitengewoon onderwijs. Vlaanderen beweegt zich in de richting van een ‘inclusief onderwijs’ (IE) model (waar leerlingen met en zonder beperkingen samen in dezelfde klas zitten), en er bestaan al enkele veelbelovende voorbeelden. Kortom, het hele spectrum van Vlaamse scholen – buitengewoon, gewoon, IE, en alles daartussenin – zou toegankelijk moeten worden. Er zijn ook connecties tussen de verschillende vormen. Door de toegankelijkheid van gewone scholen te verbeteren, bijvoorbeeld, kunnen sommige leerlingen in hun gewone school blijven in plaats van naar het buitengewoon onderwijs te gaan.
Maar wat als we méér zouden nastreven dan toegankelijkheid? Wat als we ook zouden gaan voor ‘reflectiviteit’, waarbij leerlingen met allerlei noden zichzelf – in al hun diversiteit – weerspiegeld zien in hun onderwijsomgeving? Als we het hebben over diversiteit en inclusie in scholen, noemt het European Education and Culture Executive Agency de volgende persoonlijke factoren als aandachtspunten: beperkingen, geslacht, migratieachtergrond en seksuele geaardheid. Scholen zijn er tenslotte voor iedereen. En toch vragen we leerlingen niet vaak wat ervoor kan zorgen dat ze zich welkom en ondersteund voelen in hun eigen leerruimtes. Scholen zijn geneigd om uit te gaan van de behoeften van een denkbeeldig ‘gemiddeld’ kind.
Hoewel de noden groot zijn – een hoog percentage van de Vlaamse basis- en middelbare schoolgebouwen heeft ermee te maken – zijn architecten en andere ontwerpprofessionals vaak niet opgeleid in gevestigde benaderingen zoals Universeel Ontwerp. En zelfs als ze dat wel zijn, worden ze niet altijd gecoacht over hoe ze dit in hun carrière kunnen brengen, wat nodig is om interne kennis om te zetten in externe resultaten die we allemaal kunnen zien. Zoals Onwijs Onderwijs het verwoordde: "Ook vandaag worden nog nieuwe scholen gewoon onderwijs gebouwd of ontworpen met weinig aandacht voor integrale toegankelijkheid alsook scholen buitengewoon onderwijs heel specifieke aangepast voor specifieke leerlingen. Alsof concepten zoals universeel, integraal of inclusief ontwerp nog steeds niet zijn ingedaald."
4
Hoe kunnen we dit verbeteren?
Via dit GDC-pilootproject, kunnen we studenten in het hoger onderwijs opleiden en voorbereiden om Ontwerpers voor Diversiteit te worden in hun carrières (architectuur, interieurarchitectuur, productontwerpen en meer). We kunnen ook leerlingen kennis laten maken met Ontwerp voor Diversiteit (i.e. inclusief ontwerpen) en aanverwante carrières.
Door onze unieke aanpak, geeft het GDC-pilootproject niet alleen de ‘pilootscholen’ het ontwerpwerk dat ze op korte termijn nodig hebben, maar tegelijkertijd geeft het alle Vlaamse scholen de ‘bouwstenen’ die ze nodig hebben om op lange termijn gelijkaardige projecten uit te voeren.